Czynności po instalacji - Server

Pierwsze co zrobimy to zaktualizujemy nasze repozytoria, tak aby system miał listę najnowszego, dostępnego oprogramowania. Służy do tego parametr update. Ostatecznie cała składnia wygląda następująco:
$ sudo apt update
Po wpisaniu polecenia (żółty kolor) system poprosi nas o wpisanie hasła (żółty kolor), warto mieć na uwadze, że hasło również jest tutaj niewidoczne. Po uwierzytelnieniu się sudo zapamiętuje nas, więc przez jakiś czas nie będziemy musieli podawać hasła. Uruchomi się polecenie apt i zacznie pobierać potrzebne pakiety. Na koniec poinformuje nas, że "X" pakietów może zostać zaktualizowanych i proponuje nam wylistowanie sobie ich, podpowiadając nawet jakim poleceniem (zielony kolor).

Polecenie to jednak nie zaktualizuje nam systemu. Do tego służy inny parametr, a mianowicie upgrade. On już dokona potrzebnych aktualizacji. Wpisujemy polecenie:
$ sudo apt upgrade
Po jego wprowadzeniu, apt wylistuje nam pakiety jakie chce zaktualizować, napisze ile ich jest, ile musi pobrać danych z Internetu i ile ostatecznie miejsca na dysku to zajmie. Później zostajemy zapytani o kontynuację, Y jest od Yes, a n jest od no. My oczywiście wpisujemy Y i naciskamy Enter.

Podczas aktualizacji, apt najpierw pobierze potrzebne pakiety deb, później je rozpakuje, a na samym końcu zacznie aplikować zmiany do systemu operacyjnego. Kiedy wyświetli nam się znak zachęty, to będziemy mogli kontynuować pracę z systemem. W większości przypadków nie będzie wymagany restart. Jednak przy cięższych aktualizacjach, może się tak zdarzyć, że Linux będzie chciał dokonać rebootu (należy wpisać polecenie reboot). W naszym przypadku nie jest to konieczne.

Z konta root w środowisku produkcyjnym nie należy korzystać. Jest ono używane tylko w razie cięższych awarii. My w ramach ćwiczeń sobie go oczywiście aktywujemy, korzystając z polecenia passwd. Domyślnie root nie ma hasła, przez co jest nieaktywny. Polecenie to pozwala na zmianę hasła danego użytkownika. W przypadku jego wpisania bez sudo, będziemy musieli podać stare hasło. Jeżeli wykonamy je na prawach administratora, to będzie można od razu wpisać nowe hasło. Działa to jednak tylko w przypadku zwykłych użytkowników. Zmiana hasła na koncie roota zawsze wymaga podwyższonych praw. Wpisujemy, więc:
$ sudo passwd root
I podajemy nowe hasło. Operację, tę musimy wykonać dwa razy, czyli raz wpisać hasło, zaakceptować Enterem, a potem jeszcze raz. Dopiero wtedy system je zmieni.

Teraz możemy sprawdzić, czy aktywacja się pomyślnie powiodła. Zalogujemy się na nasze konto root'a. Do tego celu możemy wykorzystać dwie metody. Pierwszą jest wpisanie polecenia exit. Wyloguje nas ono, dzięki czemu będziemy mogli zalogować się ponownie już z konta root'a. Inną opcją jest użycie polecenia login, które zaloguje nas do root'a, bez wcześniejszego wylogowywania. Musimy ją wykonać na prawach administratora, z podaniem konta docelowego. Cała składnia wygląda następująco:
$ sudo login root
System poprosi nas o hasło najpierw do konta bieżącego, potem do konta root, a po jego podaniu będziemy już zalogowani. Poznać to można po tym, że przed znakiem "@" (kolor zielony), jest napisane root, a także znak zachęty zmienił się z dolara "$" na hasha "#".

Wyjść z tego konta można za pomocą polecenia exit. Wpisanie go wyświetli wiadomość logout i przywróci nam poprzednie konto. Zmieni się również znak zachęty. Wpisujemy więc:
# exit
I już jesteśmy na poprzednim koncie.
Znak "#" w poleceniu będzie oznaczał w dalszej części tych materiałów, komendy wydawane z konta root'a.

Wykonujemy to na prawach administratora, podając do tego nazwę użytkownika, naszego usera. U nas będzie to admin01. Składnia będzie wyglądać następująco:
$ sudo adduser admin01
System rozpocznie dodawanie nowego użytkownika – stworzy go, stworzy też mu grupę oraz katalog domowy. Później poprosi nas o podanie hasła (kolor niebieski), a na końcu będzie chciał abyśmy uzupełnili parę danych. Oczywiście nie musimy tego robić, wystarczy to przeklikać Enterem. Na koniec spyta się czy informacje są poprawne, potwierdzamy odpowiednią literką i nasz użytkownik zostanie utworzony.

Teraz możemy sprawdzić działanie naszego konta. Do tego wykorzystamy inne polecenie niż ostatnim razem, a mianowicie su. Polecenie to pozwala na wykonywanie innych poleceń jako dany użytkownik. Ale przy nie podawaniu żadnych dodatkowych poleceń, pozwala się zalogować do shella jako dany user. Wpisujemy, więc:
$ su admin01
Następnie hasło i od tego momentu jesteśmy zalogowani jako admin01.

Sprawdźmy sobie poziom uprawnień naszego użytkownika. Spróbujemy z jego poziomu zmienić hasło do konta root. Używamy, więc wcześniej omawianego polecenia:
$ sudo passwd root
Wpisujemy hasło i… klops. Nie pozwala nam. Stwierdza, że nie jesteśmy w odpowiedniej grupie. Jednak my to zmienimy. Przede wszystkim należy wyjść z konta używając polecenia exit.

Aby edytować plik systemowy, będziemy potrzebowali praw administratora. Tak więc wpisujemy:
$ sudo nano /etc/group
Uruchomi nam się prosty program nazywany GNU nano. U góry na screenie zaznaczyłem obszar programu, który informuje nas o obecnie otwartym pliku. Niżej mamy pole, w którym mieści się zawartość pliku tekstowego. Na samym dole na pomarańczowo zaznaczyłem najważniejsze polecenia, jakie możemy wykonać w tym edytorze. Znak "^", który się tam znajduje oznacza klawisz Control. Tak, więc aby wyjść w programu naciskamy Ctrl+X. Zapis pliku jest ukryty pod pozycją Write Out i obsługuje się go kombinacją Ctrl+O. Program sam nas informuje w dolnym polu co teraz robi i co jako użytkownik możemy z tym zrobić. W przypadku zapisywania pliku poinformuje nas, że zapisuje plik i jaką nazwę chcemy mu nadać. Na zielono zaznaczyłem pozycję, która nas interesuje. To tutaj po przecinku dopisujemy naszego użytkownika.

Po dopisaniu naszego użytkownika ostatecznie wszystko powinno wyglądać tak jak na powyższym zdjęciu. Na niebiesko zaznaczyłem polecenie, którym będziemy zapisywać plik. Naciskamy więc Ctrl+O.

Program nas poinformuje, że chce zapisać plik group do katalogu etc. Oczywiście zgadzamy się na to naciskając klawisz Enter.

Na sam koniec, zostaniemy poinformowani, że program zapisał określoną ilość linii. W tym przypadku jest to 58. Oznacza to, że operacja zapisu powiodła się pomyślnie. Jeżeli wystąpiłyby jakieś problemy z zapisem to edytor nano poinformował by nas o tym.

Następnie możemy sprawdzić czy operacja się udała. Logujemy się na nasze drugie konto i dokonujemy zmiany hasła. Jak widać tym razem system pozwala nam to zrobić. Oznacza to, że użytkownik ma już uprawnienia sudo. Jeżeli system dalej nie pozwalałby wykonać polecenia to należy sprawdzić jeszcze raz plik group.

Aby więc wylistować wszystkie interfejsy wpisujemy:
$ ip a
Dostaniemy dużą garść informacji na temat naszych interfejsów. Najważniejsze pola zaznaczyłem kolorami. Jasnym zielonym zaznaczone są nazwy interfejsów fizycznych. Widać tutaj interfejs enp0s3 oraz enp0s8. Interfejs lo to pętla zwrotna i tym się nie przejmujemy. Na ciemno zielono zaznaczyłem status działania karty sieciowej. State UP oznacza, że karta działa. Gdyby nie działała to napisane byłoby State DOWN. Na fioletowo oznaczyłem adres MAC naszej karty sieciowej. Na niebiesko widać adres IP karty wraz z maską. Zaś na pomarańczowo adres rozgłoszeniowy. Te elementy są według mnie najistotniejszymi informacjami, które ukazuje nam to polecenie.

Oczywiście w każdej chwili nasz interfejs możemy wyłączyć odpowiednim poleceniem:
$ sudo ip l set dev enp0s8 down
I już widzimy, że nasza karta sieciowa enp0s8 ma status state DOWN.

Oczywiście nasz interfejs możemy włączyć niemal idnetycznych poleceniem, używając zamiast down opcji up:
$ sudo ip l set dev enp0s8 up
I już widzimy, że nasza karta sieciowa enp0s8 ma status state UP.

"Poza kamerami" usunąłem statyczną adresację IP i przywróciłem DHCP aby pokazać w jaki sposób można dodawać adresy IP z konsoli. Służy do tego polecenie ip z parametrem a add. Pokażę gotowe polecenie dla karty enp0s8 (tej usunąłem adresację):
$ sudo ip a add 192.168.10.11/24 dev enp0s8
Najpierw piszemy ip a add, następnie wybrany adres IP ze skróconą maską. Później określamy nasz interfejs za pomocą parametru dev i gotowe. Celowo ustawiłem 11 na ostatnim bajcie żeby była widoczna różnica.

Możemy również sprawdzić pingi do naszej karty sieciowej czy działają:
$ ping 192.168.10.11
Jak widać wszystko właściwie funkcjonuje.

Niestety, albo stety, wadą tego rozwiązania jest to, że nie jest ono trwałe. Po restarcie serwera lub wyłączeniu karty, interfejs wróci na poprzednią adresację. Ten sposób jest dobry, ale jedynie do testowania doraźnych rozwiązań. Gdyby coś poszło nie tak, to istnieje szybka droga aby powrócić do poprzednich ustawień. Aby zapisać zmiany na stałe to należy edytować odpowiedni plik, który zawiera konfigurację sieciową. Dawniej był to plik interfaces, znajdujący się w katalogu etc. Netplan jednak wykorzystuje plik o rozszerzeniu yaml, który znajduje się w katalogu /etc/netplan. Plik ten dość często zmienia nazwę, więc warto najpierw sprawdzić jak on się nazywa. Wystarczy, więc wylistować katalog netplan, poleceniem ls:
$ ls /etc/netplan/
Teraz już wiemy, że ten plik nazywa się 00-installer-config.yaml. Począwszy od wersji Ubuntu Server 22.04.5 LTS możemy spotkać nazwę 50-cloud-init.yaml, ale jego zawartość będzie bez zmian.

Teraz wystarczy go wyedytować korzystając z wybranego edytora np. nano, wpisując:
$ sudo nano /etc/netplan/00-installer-config.yaml
lub w wersji 22.04.5 LTS:
$ sudo nano /etc/netplan/50-cloud-init.yaml
Ukazuje się nam w miarę czytelny plik, zawierający wszelkie potrzebne informacje na temat konfiguracji interfejsów sieciowych. Nas będzie interesować enp0s8. Jak widać po lewej stronie aktywowany jest DHCP, a "zahaszowane" są parametry, które podawaliśmy podczas instalacji systemu. W pliku po prawej jest oryginalna wersja po instalacji. Na uwagę zasługuje fakt, że w nowszej wersji parametr odpowiedzialny za bramę domyślną składa się z trzech linijek:
routes:
-       to: default
        via: 192.168.10.1
w wersji starszej wystarczyło wpisać gateway4: 192.168.10.1
Niemniej jednak ten starszy wpis możemy także stosować w nowszej wersji, ale podczas zatwierdzania zmian zostaniemy ostrzeżeni o stosowaniu takiego rozwiązania. My sobie to teraz oczywiście trochę pozmieniamy.

I jeszcze jedna ważna rzecz. Od wersji 22.04.5, żeby jakiekolwiek zmiany w pliku *.yaml działały (ten po prawej na rys. 5.7), musimy wprowadzić zmianę w innym pliku (lub go stworzyć) o nazwie 99-disable-network-config.cfg z zawartością widoczną powyżej. Wykorzystamy do tego metodę stdout. Musimy wykonać to z uprawnieniami root'a. Polecenia, które należy wprowadzić są następujące:
$ su
$ echo "network: {config: disabled}" > /etc/cloud/cloud.cfg.d/99-disable-network-config.cfg
Polecenie to stworzy nam plik (lub nadpisze istniejący) o podanej nazwie z zawartością network: {config: disbaled} Na koniec sprawdzimy, jeszcze czy nasz zplik ma odpowienią zawartość poleceniem: $ nano /etc/cloud/cloud.cfg.d/99-disable-network-config.cfg
Jak widać wszystko się zgadza.

Teraz możemy już modyfikować nasz plik *.yaml. Kasujemy klamerki z pozycji addresses. Dajemy Enter i w nowej linii spacją ustawiamy kursor w odpowiednim miejscu. Następnie dajemy myślnik "-" spację i piszemy nasz docelowy adres IP ze skróconą maską. Następnie "haszujemy" lub kasujemy całkowicie pozycję dhcp4: true, zostawiamy nameservers, ponieważ nam się przyda później pod adresy DNS. Następnie robimy wcięcia tak jak na screenie i piszemy addresses: []. Pod tym search: [], możemy zostawić opcję optional: true, która skróci nam czas wykrywania interfejsu podczas startu systemu. I tak utworzony plik możemy już zapisać.

UWAGA! JAK JUŻ WSPOMINAŁEM YAML JEST WYCZULONY NA WSZELKIE WCIĘCIA I ZMIANY. NALEŻY PAMIĘTAĆ O TYM ABY WCIĘCIA ROBIĆ SPACJĄ, A NIE TABULATOREM.

Dzięki odpowiednim poleceniom Netplan sprawdzi nam poprawność zmodyfikowanego pliku:
$ sudo netplan try
Spyta się czy chcemy go zatwierdzić, a my oczywiście zgadzamy się na to i dla pewności możemy jeszcze użyć polecenia:
$ sudo netplan apply
Od tego momentu mamy już właściwą adresację, co widać po wpisaniu polecenia:
$ ip a

Tak wygląda podstawowa konfiguracja Netplanu, ale można jeszcze zmienić nazwy interfejsów sieciowych. Aby to zrobić, należy dodać trzy następujące linijki, zaczynając tuż pod opcją optional: true. Mają one postać:
match:
     macaddress: 08:00:27:90:a5:bb
set-name: NIC
Oczywiście zapisujemy zmiany w pliku, zatwierdzamy je odpowiednimi poleceniami: $ sudo netplan try
$ sudo netplan apply
I obowiązkowo restartujemy system poleceniem:
$ reboot

Po restarcie systemu wpisujemy polecenie:
$ ip a
I widzimy, że nasze nazwy interfejsów są już odpowiednio powiązane z adresami MAC.